موانع شروع کارآفرینی و جای خالی پلتفرم‌های نوآوری برای توسعه اکوسیستم نوآوری در ایران
مدتی پیش با دوستی درباره اکوسیستم استارت‌آپی در کارخانه نوآوری صحبت می‌کردیم. او معتقد بود که ایران فاقد یک اکوسیستم استارت‌آپی است و همین مجموعه نیز خروجی چشم‌گیری نداشته است. به او گفتم که حضور خود تو در این محیط و ارتباط با افرادی که یا آن‌ها را مستقیماً می‌شناسی یا از طریق دیگران به آن‌ها متصل هستی، نشان از وجود یک اکوسیستم دارد. نباید این اکوسیستم ایران را با سیلیکون‌ولی مقایسه کرد، همان‌طور که جنگل و صحرا را با هم مقایسه نمی‌کنیم؛ هر کدام زیستگاه خاص خود را دارند و جانداران متفاوتی را پرورش می‌دهند.
این بحث باعث شد به‌طور عمیق‌تری به این موضوع فکر کنم: چرا رشد اکوسیستم نوآوری در ایران متوقف شده است؟ اکوسیستم‌ها بر پایه افراد شکل می‌گیرند، بنابراین به نظر می‌رسد که کاهش نرخ ورود افراد با ذهنیت کارآفرینانه (فاندر مایندست) به این حوزه مشکل اصلی باشد. بر اساس اصل “don’t push, pull”، باید بررسی کنیم که چه عواملی مانع ورود افراد جدید شده است. دو مانع مهم یکی امید کم به موفقیت و دیگری پیچیدگی‌ها و ابهام‌های مسیر کارآفرینی است. به عبارتی دیگر، ریسک‌های مرتبط با گرفتن یوزر و هزینه‌ی بالای شروع. همان دو مسئله‌ی کلاسیک چنل و پروداکت در کسب و کار ها!
راه‌حلی که برای این دو مشکل می‌توان ارائه داد، ایجاد یک پلتفرم نوآوری است. این پلتفرم از یک سو هزینه‌های شروع کارآفرینی را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر با ایجاد شبکه‌ای از سرویس‌ها، احتمال جذب مشتری و را افزایش می‌دهد.
در گذشته ممکن بود ایجاد پلتفرم‌های نوآوری کاری دشوار به نظر برسد و انتظار داشتیم که تنها شرکت‌های بزرگی مثل مایکروسافت و اپل بتوانند این بسترها را ایجاد کنند. اما نمونه‌های موفقی مثل وردپرس، داکر، VS Code، فیگما، ایرتیبل، شاپیفای و … نشان داده‌اند که با تفکر و طراحی مناسب، دیگران هم می‌توانند زیرساخت‌های نوآوری را توسعه دهند.
خبر خوب در این مسیر اینکه در ایران مارکت‌پلیس‌های بزرگی مانند دیجی‌کالا، باسلام و دیوار گام‌های اولیه برای ارائه عمومی API را برداشته‌اند. اگرچه رویکرد آن‌ها در ارائه API قابل نقد است، اما شجاعت آن‌ها در این مسیر قابل تقدیر است. این پلتفرم‌ها به دلیل تعداد بالای مشتریان، با ریسک‌های بزرگی برای تغییر ساختار و پذیرش کاربران جدید مواجه هستند. اگر معماری آن‌ها از ابتدا بر پایه پلتفرم طراحی می‌شد، با مشکلات کمتری روبه‌رو می‌شدند.
این پلتفرم‌ها در آغاز مسیر ارائه عمومی API با چند ریسک کلیدی مواجه هستند:
۱٫ مسئله امنیت پلتفرم
۲٫ امنیت کاربران
۳٫ مدیریت ترافیک و مقیاس‌پذیری
۴٫ پیچیدگی نگهداری چند سیستم موازی با داده‌های مشترک (سرویس اصلی و API)
در آینده بیشتر در مورد این مشکلات و راه‌حل‌های احتمالی آن‌ها صحبت خواهم کرد.
